گازوئیل چیست: معرفی انواع گازوئیل + مشخصات و کاربرد

گازوئیل چیست؟ گازوئیل یا نفت گاز، یک سوخت مایع است که از پالایش نفت خام یا منابع جایگزین مانند بیودیزل و دیزل سنتتیک تولید شده و برای موتورهای دیزلی و ماشین‌آلات صنعتی کاربرد دارد.

شاید نیاز باشد که در مقدمه توضیح دهیم که سوخت دیزل چیست و چه تفاوتی با گازوئیل دارد؟ باید اشاره کنیم که این اصطلاح به هر سوختی که برای موتورهای دیزلی استفاده شود، اشاره دارد. مثل: گازوئیل سنتی، دیزل فیشر–تروپش یا بیودیزل. در ادامه این مطلب از بلاگ ایران ای ترید مرجع تخصصی اعلام قیمت قیر به معرفی مشخصات و انواع گازوئیل به همراه کاربردهای آن می‌پردازیم.

فهرست مطلب معرفی گازوئیل:

گازوئیل چیست؟

گازوئیل چیست: سوختی مایع حاصل از پالایش نفت خام است که در موتورهای دیزلی برای تولید انرژی مکانیکی به‌کار می‌رود.

در پاسخ به این پرسش که «گازوئیل چیست»، می‌توان گفت: گازوئیل نوعی سوخت میان‌تقطیر است که از پالایش نفت خام به‌دست می‌آید و عمدتاً در موتورهای دیزلی مثل ماشین‌آلات سنگین و تجهیزات عمرانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این سوخت در واحدهای پالایشگاهی مثل ریفاینری تولید می‌شود. اما ریفاینری گازوئیل چیست؟ ریفاینری گازوئیل به واحدی گفته می‌شود که با انجام فرآیندهای تقطیر و تصفیه، گازوئیل را از نفت خام جدا کرده و ناخالصی‌هایی مانند گوگرد را حذف می‌کند تا سوختی با کیفیت و قابل استفاده در موتورهای دیزلی فراهم شود.

این سوخت دارای چگالی بالا و نقطه اشتعال پایین‌تری نسبت به بنزین است و به‌گونه‌ای طراحی شده که در شرایط فشار بالا، بدون نیاز به جرقه، به‌صورت خودبه‌خود مشتعل شود.

گازوئیل چیست و چرا یکی از پرکاربردترین سوخت‌های جهان محسوب می‌شود: این سوخت از اواخر قرن نوزدهم و اختراع موتور دیزل توسط رودلف دیزل و آزمایش‌های ایگناسی لوکسیویچ تولید شد و به‌تدریج با پیشرفت پالایش و هیدروتریتینگ، کیفیت و سازگاری آن با موتورهای مدرن بهبود یافت. ویژگی‌ها و مشخصات فیزیکوشیمیایی گازوئیل مانند چگالی، ویسکوزیته بهینه، نقطه ریزش و ابری، میزان گوگرد و عدد ستان، مستقیماً بر راندمان احتراق، طول عمر موتور و انتشار آلاینده‌ها اثرگذار هستند. انواع مختلفی از گازوئیل شامل گازوئیل سنتی، دیزل فیشر–تروپش و بیودیزل وجود دارد که هر یک با ترکیبات شیمیایی و خواص متفاوت، هم به‌صورت خالص و هم به‌صورت مخلوط با گازوئیل سنتی قابل استفاده هستند. کاربردهای این سوخت گسترده است و شامل حمل‌ونقل جاده‌ای، ژنراتورها، ماشین‌آلات کشاورزی و عمرانی و حتی خودروهای نظامی می‌شود.

گازوئیل چیست

تاریخچه تولید گازوئیل

ریشه‌های تولید و استفاده از گازوئیل به اواخر قرن نوزدهم و اختراع موتور دیزل توسط رودلف دیزل و آزمایش‌های اولیه ایگناسی لوکسیویچ برمی‌گردد.

برای توضیح تاریخی و فنی اینکه سوخت دیزل چیست، باید گفت که در ابتدا سوخت‌های سنگین حاصل از تقطیر نفت خام به‌صورت مستقیم در موتورهای دیزلی اولیه استفاده می‌شدند.

با پیشرفت فناوری پالایش و توسعه فرمولاسیون‌های اصلاح‌شده، گازوئیل با اشتعال‌پذیری بالاتر، میزان گوگرد کمتر و آلودگی پایین‌تر تولید شد که با نیازهای موتورهای دیزلی مدرن سازگاری بیشتری دارد.

آنالیز شیمیایی گازوئیل

در سطح آنالیز شیمیایی پاسخ به سوال گازوئیل چیست، اینگونه بررسی می‌شود که گازوئیل مجموعه‌ای از هیدروکربن‌های آلیفاتیک و آروماتیک با وزن مولکولی متوسط است.

آنالیزهای استاندارد شامل تعیین توزیع کربنی (C10–C20)، درصد پارافین/نفتن/آروماتیک، وجود ترکیبات گوگردی (تیوفن‌ها و مشتقات)، حدودی از نیتروژن و اکسیژن موجود و نیز محتوای مواد فرار و ناخالصی‌ها است.

علاوه بر آن، معمولاً خواص فیزیکوشیمیایی مثل نقطه جوش توزیعی، ویسکوزیته، عدد ستان و نقطهٔ آنیلین نیز اندازه‌گیری و گزارش می‌شوند.

ویژگی ها و مشخصات گازوئیل

گازوئیل چیست؛ سوختی دیزلی با چگالی، ویسکوزیته و عدد ستان بهینه است که با توجه به نقطه ریزش، تقطیر، میزان گوگرد و نقطه آنیلین در کاربردهای صنعتی و حمل‌ونقل تعیین می‌شود.

برای ورود به جزئیات درباره اینکه گازوئیل چیست، این مقدمه کوتاه لازم است: سوخت دیزلی به‌عنوان یک حامل انرژی باید تعادلی بین قابلیت احتراق مناسب، خواص جریان در دماهای پایین و حداقل اثرات زیست‌محیطی برقرار کند؛ این نقطه شروع بررسی مشخصات کاربردی گازوئیل است.

چگالی: دانسیته گازوئیل نشان‌دهنده‌ی جرم در واحد حجم آن نسبت به سایر سوخت‌ها است. با افزایش میزان هیدروکربن نفتی و آروماتیک چگالی گازوئیل نیز افزایش می‌یابد.
تقطیر: نقطه تقطیر گازوئیل چیست؟ این ویژگی برای ارزیابی کیفیت و عملکرد آن خیلی اهمیت دارد که به نوع نفت خام و فرآیند پالایش متغیر است.
ویسکوزیته گازوئیل چیست: ویسکوزیته پارامتری است که نشان‌دهندهٔ مقاومت جریان داخلی مایع است که با توجه به خاصیت گازوئیل، ویسکوزیته یا گرانروی نسبتا بالایی دارد.
نقطه ریزش و نقطه ابری شدن گازوئیل: این دو پارامتر مرتبط به رفتار سوخت در دماهای پایین هستند؛ هر چقدر مواد نفتی آروماتیک گازوئیل بیشتر باشد، نقاط ریزش و ابری شدن کمتر شده و سوخت دیزلی در دماهای پایین عملکردی بهتری دارد.
میزان گوگرد در گازوئیل: وجود گوگرد یک شاخص زیست‌محیطی و فنی مهم است. بالا بودن آن موجب خوردگی روکش موتور دیزلی و آلودگی هوا می‌شود.
عدد ستان و نقطۀ آنیلین گازوئیل چیست: معیار کیفیت اشتعال گازوئیل یا تأخیر احتراق آن با عدد ستان و محتوای آروماتیک و توان حل کنندگی سوخت با نقطه آنیلین سنجیده می‌شود.

انواع گازوئیل

انواع گازوئیل و تفاوت آنها

در این بخش به بررسی اینکه انواع گازوئیل چیست می‌پردازیم: گازوئیل یا سوخت دیزلی یک محصول واحد نیست، بلکه بسته به کاربرد و استاندارد، در چند گرید مختلف تولید می‌شود:

گازوئیل سنتی

رایج‌ترین سوخت دیزل در جهان
حاصل تقطیر نفت خام در پالایشگاه‌ها
حاوی گوگرد و ترکیبات آروماتیک که می‌توانند آلاینده باشند

گازوئیل مصنوعی

تولیدشده از گاز طبیعی (GTL)، زغال‌سنگ (CTL) یا زیست‌توده (BTL)
شامل دیزل فیشر–تروپش که از واکنش‌های شیمیایی سنتتیک حاصل می‌شود
دارای خلوص بالا، گوگرد بسیار کم و عملکرد پایدار در موتورهای دیزلی

بیودیزل

سوخت زیستی تولید شده از منابع تجدیدپذیر مانند روغن‌های گیاهی (سویا، کلزا، نخل) یا چربی‌های حیوانی
قابل استفاده به‌صورت خالص (B100) یا مخلوط با گازوئیل سنتی (مانند B20)
کاهش‌دهنده انتشار گازهای گلخانه‌ای و تنها نوعی از دیزل که می‌تواند به بهبود چرخه دی‌اکسید کربن کمک کند

کاربرد گازوئیل چیست؟

برای درک بهتر این‌که گازوئیل سوخت چیست؟ باید بدانیم که این ماده یکی از پرمصرف‌ترین حامل‌های انرژی در جهان است و در حمل‌ونقل، صنعت و کشاورزی نقشی اساسی دارد.

1. سوخت وسایل نقلیه

گازوئیل به‌عنوان سوخت اصلی کامیون‌ها، اتوبوس‌ها و بسیاری از خودروهای سواری دیزلی استفاده می‌شود. عدد ستان بالای آن موجب احتراق نرم‌تر و راندمان حرارتی بهتر می‌شود و به همین دلیل در حمل‌ونقل سنگین و مسیرهای طولانی انتخاب اول است.

2. سوخت ژنراتور

در ژنراتورهای برق اضطراری و صنعتی، سوخت دیزلی به‌علت چگالی انرژی بالا و پایداری در ذخیره‌سازی، بهترین گزینه برای تأمین برق پایدار محسوب می‌شود. این ویژگی باعث می‌شود بیمارستان‌ها، مراکز داده و کارگاه‌های دورافتاده در شرایط قطع برق همچنان فعال بمانند.

3. سوخت تجهیزات و ماشین‌آلات کشاورزی و عمرانی

ماشین‌آلاتی مانند تراکتور، کمباین، بیل مکانیکی و لودر برای عملکرد پیوسته به سوختی نیاز دارند که گشتاور بالا و مصرف بهینه را فراهم کند. ایجاد احتراق تدریجی، قدرت یکنواخت و دوام موتور از خاصیت گازوئیل است.

4. خودروهای نظامی

در خودروهای نظامی کاربرد گازوئیل چیست؟ در ارتش برای سوخت تانک‌ها و کامیون‌ها از گازوئیل استفاده می‌شود؛ دلیل این انتخاب امنیت بالاتر (کم‌اشتعال‌تر از بنزین) و قابلیت تولید گشتاور زیاد در میدان عملیات است.

مزایای استفاده از گازوئیل چیست؟

مزایای گازوئیل چیست: سوختی با بازدهی بالا، دسترسی آسان، مصرف اقتصادی و ویسکوزیته‌ی بهینه که طول عمر موتور را افزایش داده و هزینه‌های تعمیر و نگهداری را کاهش می‌دهد.

گازوئیل به دلیل ماهیت شیمیایی و خواص احتراقی، در بسیاری از صنایع و حمل‌ونقل نقشی بی‌رقیب ایفا می‌کند. در ادامه به این پرسش که مزایای استفاده از گازوئیل چیست می‌پردازیم:

بازدهی بالا و مصرف بهینه: به دلیل چگالی انرژی بالاتر نسبت به بنزین، گازوئیل راندمان حرارتی بیشتری دارد.
دسترسی آسان: درباره‌ی اینکه مزایای سوخت دیزلی چیست، نه‌تنها ماهیت شیمیایی بلکه شبکه توزیع گسترده‌ی آن نیز قابل ذکر است.
مقرون‌به‌صرفه بودن: به دلیل بازده بالاتر و مصرف کمتر، هزینه سوخت برای پیمایش هر کیلومتر یا تولید هر کیلووات‌ساعت انرژی در موتورهای دیزلی پایین‌تر است.
کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری: فرمول گازوئیل با ویسکوزیته بهینه و پایدار، از سایش قطعات سوخت‌رسانی جلوگیری کرده و به طول عمر بالاتر موتور و کاهش هزینه‌های تعمیرات و سرویس‌های دوره‌ای منجر می‌شود.

خطرات و مضرات استفاده از گازوئیل

درک علمی این‌که خطرات گازوئیل چیست به ما کمک می‌کند تا هم از این سوخت پرکاربرد بهره ببریم و هم ایمنی را رعایت کنیم.

گازوئیل سنتی با تولید مقادیر بالای گوگرد، ذرات معلق و دی‌اکسید کربن، یکی از منابع اصلی آلودگی هوا و گازهای گلخانه‌ای محسوب می‌شود. گریدهای پایین‌تر این سوخت، به‌ویژه در موتورهای کم‌سرعت، باقی‌مانده‌های کربنی بیشتری تولید کرده و گوگرد بالاتری دارند که تحت نظارت شدید قرار گرفته‌اند.

از نظر ایمنی نیز، تبخیر آهسته گازوئیل در صورت نشت روی سطح جاده، باعث ایجاد لکه‌های چرب و کاهش چسبندگی لاستیک می‌شود که می‌تواند به لغزش خطرناک وسایل نقلیه، به‌ویژه موتورسیکلت‌ها و دوچرخه‌ها، منجر شود.

گازوئیل قابل اشتعال است و بخارات آن در صورت تجمع می‌توانند خطر انفجار یا آتش‌سوزی ایجاد کنند. تماس طولانی‌مدت با پوست باعث تحریک و در برخی موارد مشکلات تنفسی ناشی از بخارات می‌شود. احتراق ناقص گازوئیل تولید دوده و اکسیدهای نیتروژن می‌کند که برای سلامت انسان و محیط زیست مضر است. همچنین نشت گازوئیل به خاک یا آب، منبع آلودگی شیمیایی محسوب می‌شود و نیاز به کنترل دقیق دارد.

نکات نگهداری از گازوئیل چیست؟

برای نگهداری ایمن و طولانی‌مدت سوخت دیزلی باید شرایطی فراهم شود که کیفیت سوخت، ایمنی مخزن و سلامت محیط زیست حفظ شود. در ادامه با توصیه‌های نگهداری از گازوئیل به‌صورت کاربردی آشنا می‌شویم:

1. استفاده مناسب از مخزن

در بحث نکات نگهداری از گازوئیل چیست، باید به مخازن استاندارد فلزی یا پلی اتیلینی مقاوم در برابر خوردگی و نشتی اشاره کرد.

2. جلوگیری از آلودگی آب

نشت یا سرریز گازوئیل منابع آب را آلوده می‌کند. باید با نصب سینی جمع‌آوری زیر مخزن و استفاده از سیستم‌های قطع خودکار از ورود سوخت به آب‌های زیرزمینی جلوگیری کرد.

3. بازرسی منظم

با توجه به خاصیت گازوئیل و حساسیت آن به آلودگی میکروبی و رسوبات، مخزن و خطوط انتقال باید به‌صورت دوره‌ای بررسی شوند تا نشتی، زنگ‌زدگی یا تجمع لجن شناسایی و رفع شود.

4. نظارت بر سطح سوخت

پایش مستمر سطح سوخت و استفاده از نشانگرهای دیجیتال یا مکانیکی کمک می‌کند تا از سرریز شدن، کمبود سوخت یا ورود هوا به سیستم جلوگیری شود.

5. فیلتراسیون

به کمک فرمول گازوئیل و خواص شیمیایی آن، می‌توان با استفاده از فیلترهای چندمرحله‌ای ذرات معلق، آب و آلودگی‌های میکروبی را حذف کرد تا عملکرد موتور بهینه و طول عمر انژکتورها افزایش یابد.

نحوه نگهداری از گازوئیل

گازوئیل چطور پالایش می‌شود؟

گازوئیل چیست: محصول میان‌تقطیر نفت خام است که با پالایش، هیدروتریتینگ و در برخی موارد کراکینگ حرارتی یا کاتالیزوری، کیفیت احتراق و اثرات زیست‌محیطی آن بهبود می‌یابد.

برای تکمیل بحث گازوئیل چیست، در این بخش به چگونگی پالایش آن اشاره می‌شود. گازوئیل یکی از محصولات میان‌تقطیر نفت خام است، که در دمایی بین حدود 250 تا 350 درجه سانتی‌گراد جدا می‌شود.

پس از جداسازی، وارد مراحل تصفیه با هیدروژن (هیدروتریتینگ) می‌شود تا گوگرد، نیتروژن و ترکیبات آروماتیک آن کاهش یابد و کیفیت احتراق و زیست‌محیطی آن بهبود پیدا کند.

در برخی پالایشگاه‌ها، برای تولید گازوئیل با ویژگی‌های خاص، از فرآیندهای پیشرفته‌تری مانند کراکینگ حرارتی یا کاتالیزوری نیز استفاده می‌شود.

گازوئیل در چه دمایی یخ می‌زند؟

دمای انجماد گازوئیل به ترکیب شیمیایی و نوع پالایش آن بستگی دارد، اما معمولاً بین منفی ۸ تا منفی ۱۵ درجه سانتی‌گراد متغیر است.

در توضیح اینکه گازوئیل چیست به این نکته اشاره کردیم که شامل هیدروکربن‌های سنگین و پارافینی است. این ترکیبات در دماهای پایین کریستالی می‌شوند

بنابراین برای جلوگیری از انسداد فیلترها و افت عملکرد موتور، از گازوئیل‌های اصلاح‌شده با نقطه انجماد پایین‌تر یا افزودنی‌های ضدیخ استفاده می‌شود.

وجود آب در گازوئیل

برای درک بهتر اینکه گازوئیل چیست و چگونه ممکن است آب در آن وجود داشته باشد، باید به ساختار و ویژگی‌های فیزیکی این سوخت توجه کرد.

وجود آب در گازوئیل، چه به‌صورت آزاد، محلول یا امولسیون، می‌تواند کیفیت سوخت را کاهش داده و به اجزای موتور آسیب وارد کند.

آب آزاد معمولاً در کف مخازن ته‌نشین می‌شود، در حالی که آب محلول یا امولسیون‌شده می‌تواند باعث کدر شدن سوخت، رشد میکروبی، و انسداد فیلترها شود.

آیا آب در گازوئیل حل می‌شود؟

بر اساس خاصیت گازوئیل به‌عنوان یک ترکیب غیرقطبی و آب قطبی، آب به‌طور کامل در آن حل نمی‌شود. با این حال، مقدار محدودی از آب می‌تواند به‌صورت محلول در گازوئیل وجود داشته باشد، به‌ویژه در دماهای بالا که ظرفیت حل‌پذیری افزایش می‌یابد.

خاصیت گازوئیل

چرا EPA مواد افزودنی دیزل را تنظیم می‌کند؟

همانطور که در بحث گازوئیل چیست اشاره شد، این سوخت دیزلی حاوی ترکیباتی مانند گوگرد، آروماتیک‌ها و ذرات معلق است که می‌تواند به آلودگی هوا و آسیب‌های زیست‌محیطی منجر شود.

به همین دلیل آژانس حفاظت محیط زیست ایالات متحده (EPA) مواد افزودنی دیزل را به‌منظور کنترل آلایندگی، حفظ سلامت عمومی و بهبود عملکرد موتورها تنظیم می‌کند.

فرق بنزین و گازوئیل چیست؟

تفاوت گازوئیل و بنزین چیست؟ گازوئیل نوعی سوخت دیزلی با زنجیره‌های بلند هیدروکربنی است که در موتورهای دیزلی با احتراق فشاری استفاده می‌شود. بنزین ترکیبی سبک‌تر از گازوئیل با زنجیره‌های کوتاه‌تر است که در موتورهای احتراق جرقه‌ای به‌کار می‌رود.

از نظر خواص فیزیکی، گازوئیل چگال‌تر، کمتر فرار و دیرتر مشتعل می‌شود، در حالی که بنزین فرارتر، آتش‌گیرتر و مناسب برای دور موتورهای بالا است. همچنین، گازوئیل انرژی بیشتری در هر لیتر تولید می‌کند اما آلاینده‌های بیشتری نیز دارد.

تفاوت نفت و گازوئیل چیست؟

تفاوت گازوئیل و نفت خام چیست؟ نفت خام، ماده اولیه‌ای است که از اعماق زمین استخراج می‌شود و شامل طیف وسیعی از هیدروکربن‌ها با خواص فیزیکی و شیمیایی متنوع است.

اما گازوئیل چیست؟ گازوئیل یکی از محصولات پالایش نفت خام است که در فرآیند تقطیر اتمسفری و سپس تصفیه شیمیایی به‌دست می‌آید.

عوامل موثر بر قیمت گازوئیل

قیمت گازوئیل تحت تأثیر مجموعه‌ای از عوامل اقتصادی، فنی و سیاسی قرار دارد. از آنجا که ماهیت گازوئیل وابسته به کیفیت نفت خام، فرآیند پالایش و استانداردهای زیست‌محیطی است؛نوسانات در عرضه جهانی نفت، تحریم‌ها، هزینه‌های پالایش و تغییرات در تقاضای صنعتی مستقیماً بر قیمت گازوئیل اثر می‌گذارند.

تفاوت نفت و گازوئیل

سوالات متداول در خصوص گازوئیل چیست

در این بخش به سوالات پرتکرار در رابطه با موضوع گازوئیل چیست و چه ویژگی‌هایی دارد می‌پردازیم:

گازوئیل چیست و چگونه تولید می شود؟

سوخت دیزلی که از پالایش نفت خام و جداسازی هیدروکربن‌های سنگین در دمای حدود 250 تا 350 درجه سانتی‌گراد به‌دست می‌آید، گازوئیل نام دارد.

از گازوئیل چه استفاده هایی میشود؟

گازوئیل در موتورهای دیزلی وسایل نقلیه سنگین، ماشین‌آلات صنعتی، دیزل ژنراتورها، کشتی‌ها و برخی خودروهای سبک کاربرد دارد.

سوخت دیزلی بهتر است یا بنزینی؟

سوخت دیزلی انرژی بیشتری در هر لیتر تولید می‌کند و برای بارهای سنگین مناسب‌تر است، اما بنزین در خودروهای سبک با شتاب بالا عملکرد بهتری دارد.

چگالی گازوئیل چقدر است؟

در دمای ۱۵٫۶ درجه سانتی‌گراد چگالی گازوئیل معمولاً بین 820 تا 860 کیلوگرم بر متر مکعب است.

آیا می‌توان نفت و گازوئیل را ترکیب کرد؟

ترکیب نفت خام با گازوئیل به‌صورت مستقیم توصیه نمی‌شود، زیرا خواص احتراقی و آلایندگی آن‌ها متفاوت است و ممکن است به موتور آسیب بزند.

فرق دیزل و گازوئیل چیست؟

گازوئیل نوعی سوخت دیزلی است؛ واژه «دیزل» به هر سوختی اطلاق می‌شود که در موتور دیزلی استفاده شود، در حالی که «گازوئیل» معمولاً به نوع نفتی آن اشاره دارد.

حلال گازوئیل چیست؟

گازوئیل در حلال‌های غیرقطبی مانند نفت سفید، تولوئن و هگزان حل می‌شود و با آب که قطبی است، ترکیب‌پذیری ندارد.

گازوئیل d2 چیست؟

در بحث انواع گازوئیل چیست، اشاره شد که سوخت دیزلی می‌تواند در قالب گریدهای مختلف تولید شود. گازوئیل D2 یکی از این گریدهای استاندارد است که به‌عنوان سوخت دیزلی سبک شناخته شده و بدون نیاز به فرآوری پیچیده، مستقیماً در موتورهای دیزلی سبک و سنگین قابل استفاده است.

فرق دیزل و گازوئیل