پالایشگاه های تولید کننده نفت در ایران: لیست کامل + مقایسه

پالایشگاه های تولید کننده نفت در ایران از جمله پالایشگاه نفت آبادان، پالایشگاه نفت تهران، پالایشگاه نفت اراک، پالایشگاه نفت بندرعباس، پالایشگاه نفت اصفهان، پالایشگاه نفت تبریز، پالایشگاه نفت شیراز، پالایشگاه نفت لاوان، پالایشگاه نفت کرمانشاه، پالایشگاه نفت ماهشهر و پالایشگاه نفت کاسپین از مهمترین قطب‌های صنعتی در ایران به‌شمار می‌روند و نقش حیاتی در تبدیل نفت خام به فرآورده‌های راهبردی نظیر بنزین، گازوئیل، نفت سفید، سوخت جت، قیر و خوراک پتروشیمی دارند.

مهمترین پالایشگاه های نفت ایران علاوه بر تأمین بخش عمده نیاز انرژی کشور، در امنیت انرژی، توسعه صنایع پایین‌دستی، خودکفایی ملی و صادرات فرآورده‌های نفتی تأثیر مستقیم دارند و همین جایگاه باعث شده توسعه و نوسازی آن‌ها برای آینده انرژی ایران ضرورتی اساسی باشد. در این مطلب از بلاگ ایران ای ترید، مرجع تخصصی اعلام قیمت قیر و فرآورده‌های نفتی در ایران، لیست پالایشگاه های نفت و گاز ایران را همراه با میزان تولیدشان معرفی کرده و مقایسه‌شان با هم می‌پردازیم.

اهمیت و عملکرد پالایشگاه‌های نفتی

پالایشگاه های تولید کننده نفت در ایران مانند پالایشگاه نفت آبادان، پالایشگاه تهران یا بندرعباس با تبدیل نفت خام به فرآورده‌هایی مانند بنزین، گازوئیل، نفت سفید و سوخت هواپیما نقش اصلی در تأمین انرژی کشور دارند.

پالایشگاه های تولید کننده نفت در ایران نقش راهبردی در تبدیل نفت خام به فرآورده‌های قابل‌استفاده مانند بنزین، گازوئیل، نفت سفید، سوخت هواپیما، لوبکات و انواع حلال‌ها دارند.

اهمیت پالایشگاه‌ها تنها به تولید محدود نمی‌شود بلکه در امنیت انرژی، اقتصاد،خودکفایی،صادرات غیرمستقیم و توسعه صنایعپایین‌دستی نیز تأثیر مستقیم دارند. با توجه به اینکه بخش عمده محصولات استراتژیک انرژی توسط پالایشگاه های نفت ایران تأمین می‌شود، توسعه و نوسازی آن‌ها برای آینده انرژی کشور حیاتی است.

 تاریخچه‌ی احداث پالایشگاه‌های نفتی

تاریخ پالایش نفت در ایران با راه‌اندازی پالایشگاه آبادان در سال 1912 آغاز شد؛ پالایشگاهی که زمانی بزرگ‌ترین واحد پالایشی جهان بود. از آن زمان تاکنون، کشور به‌تدریج مجموعه‌ای بزرگ از پالایشگاه‌ها را احداث و توسعه داده است و امروز لیست پالایشگاه های نفت و گاز ایران شامل بیش از ده واحد بزرگ و متوسط است که در نقاط مختلف کشور فعالیت می‌کنند. همچنین در حال حاضر ایران یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت در جهان  بشمار می‌آید.

لیست پالایشگاه های تولید کننده نفت در ایران

مهمترین پالایشگاه های نفت ایران شامل آبادان، تهران، اراک، بندرعباس، اصفهان، تبریز، شیراز، لاوان، کرمانشاه، ماهشهر و کاسپین هستند.

در این بخش با پالایشگاه های تولید کننده نفت در ایران آشنا می‌شویم. پالایشگاه های نفت ایران در نقاط مختلف کشور پراکنده شده‌اند از تهران گرفته تا جنوبی‌ترین نقاط ایران که در ادامه با مشخصات و وضعیت کنونی آن‌ها آشنا می‌شویم.

1. پالایشگاه نفت آبادان از پالایشگاه های تولید کننده نفت در ایران

پالایشگاه آبادان به‌عنوان یکی از مهمترین پالایشگاه های نفت ایران و قدیمی‌ترین مجموعه در لیست پالایشگاه های نفت و گاز ایران، در سال ۱۲۹۱ تأسیس شد و امروز حدود ۴۰۰ هزار بشکه در روز ظرفیت پالایش دارد.

نفت سفید، گاز مایع، نفت کوره، سوخت جت، قیر، نفتا، حلال‌های نفتی، گاز و بنزین از فرآورده‌های پالایشگاه نفت آبادان است. این مجموعه اولین پالایشگاه نفتی در خاورمیانه است و جایگاه مهمی در رتبه بندی پالایشگاه های ایران دارد.

پالایشگاه آبادان هنوز هم بزرگ‌ترین پالایشگاه های نفت ایران است و طرح‌های توسعه و نوسازی آن ادامه دارد. این پالایشگاه به کمک فناوری‌های جدید قدم‌هایی در جهت جلوگیری از آلودگی‌های زیست‌محیطی نیز برداشته است. همچنین با توجه به تنوع تولیدات محصولی این پالایشگاه در لیست پالایشگاه های تولید کننده بنزین در ایران نیز جای می‌گیرد.

2. پالایشگاه نفت تهران (شهید تندگویان)

پالایشگاه نفت تهران یکی از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین پالایشگاه های تولید کننده نفت در ایران است که در شمال غرب تهران واقع شده و نقش حیاتی در تأمین سوخت و فرآورده‌های نفتی پایتخت و مناطق اطراف دارد. این پالایشگاه به‌عنوان یکی از مراکز اصلی تولید بنزین، گازوئیل و سایر فرآورده‌های نفتی کشور شناخته می‌شود.

پالایشگاه نفت تهران (شهید تندگویان) در سال ۱۳۴۶ تأسیس شد و نفت خام مورد نیاز آن روزانه از میدان‌های نفتی مارون و اهواز تأمین می‌شود. این پالایشگاه حدود ۱۵ درصد از ظرفیت پالایشگاهی ایران را تشکیل می‌دهد و شامل دو واحد جنوبی و شمالی است.

3. پالایشگاه نفت اراک (امام خمینی) از پالایشگاه های تولید کننده نفت در ایران

اهمیت پالایشگاه های تولید کننده نفت در ایران تنها محدود به تولید نیست و در اقتصاد، امنیت انرژی و توسعه صنایع پایین‌دستی نیز تأثیرگذارند.

پالایشگاه امام خمینی (ره) شازند، معروف به پالایشگاه اراک، یکی از پالایشگاه های نفت ایران است که در استان مرکزی و شهر اراک واقع شده است. این پالایشگاه در سال ۱۳۷۲ با ظرفیت اسمی ۱۵۰ هزار بشکه در روز تأسیس شده و امروز با ظرفیت تولید 250 هزار بشکه در روز به کار خود ادامه می‌دهد و در لیست پالایشگاه های خصوصی ایران قرار گرفته است.

پالایشگاه اراک روزانه بیش از ۱۶ میلیون لیتر بنزین و بیش از ۳ میلیون لیتر ال‌پی‌جی تولید می‌کند و محصولات اصلی آن شامل بنزین، گازوئیل، نفت سفید، قیر و سوخت‌های صنعتی و پتروشیمی است.

4. پالایشگاه نفت بندرعباس از پالایشگاه های نفت ایران

پالایشگاه نفت بندرعباس، یکی از پالایشگاه های تولید کننده نفت در ایران و بزرگ‌ترین پالایشگاه خاورمیانه، در استان هرمزگان و نزدیکی بندرعباس واقع شده است. این پالایشگاه در سال ۱۳۷۶ با هدف تأمین بخشی از نیازهای داخلی و صادرات فرآورده‌های نفتی راه‌اندازی شد و ظرفیت پالایش بیش از 350 هزار بشکه در روز دارد.

خوراک پالایشگاه شامل نفت خام سبک جزیره هنگام، نفت خام سنگین و میعانات گازی از منابع سرخون و عسلویه است. این واحد با تولید بنزین با استاندارد یورو، گازوئیل، نفت سفید، نفت کوره و فرآورده‌های شیمیایی و صنعتی در میان مهمترین پالایشگاه های نفت ایران قرار می‌گیرد.

بخشی از تولیدات برای صادرات و بخش عمده برای تأمین نیازهای بخش‌های جنوبی و مرکزی کشور استفاده می‌شود. با بهره‌گیری از فناوری‌های مدرن، این پالایشگاه کیفیت محصولات خود را مطابق استانداردهای جهانی حفظ می‌کند و نقش کلیدی در تأمین انرژی کشور دارد.

5. پالایشگاه نفت جی از مهمترین پالایشگاه های نفت ایران

تاریخ پالایش نفت در ایران با پالایشگاه آبادان در سال ۱۹۱۲ آغاز شد که زمانی بزرگ‌ترین پالایشگاه جهان بود.

پالایشگاه نفت جی با سرمایه‌گذاری صندوق بازنشستگی کارکنان صنعت نفت در سال ۱۳۸۲ تأسیس شده و در لیست پالایشگاه های خصوصی ایران قرار دارد.

این پالایشگاه با ظرفیت اسمی ۱٬۸۰۰٬۰۰۰ تن، بزرگ‌ترین واحد تولیدکننده انواع قیر در خاورمیانه به شمار می‌رود. پالایشگاه نفت جی دارای دو سایت تولید و ذخیره‌سازی در اصفهان و بندرعباس و دفتر مرکزی در تهران است.

6. پالایشگاه نفت اصفهان از پالایشگاه های تولید کننده نفت در ایران

بنزین، نفت گاز، وکیوم باتوم، پلاتفرمیت، روغن پایه، انواع حلال‌ها، آیزورکسایکل و نفت سفید تعدادی از فرآورده‌های پالایشگاه اصفهان به عنوان یکی از مهمترین پالایشگاه های نفت ایران است.

پالایشگاه نفت اصفهان از سال ۱۳۵۸ فعالیت خود را در پالایش نفت خام و تولید فرآورده‌های نفتی آغاز کرد. ظرفیت پالایش این پالایشگاه از ۲۰۰ هزار بشکه در روز به بیش از ۳۷۵ هزار بشکه افزایش یافته و خوراک آن از میدان نفتی مارون در استان خوزستان تأمین می‌شود.

پالایشگاه اصفهان، به‌عنوان یکی از پالایشگاه های تولید کننده نفت در ایران، علاوه بر تولید فرآورده‌های نفتی، مسئولیت تأمین خوراک صنایع پایین‌دستی مانند پتروشیمی اصفهان و پتروشیمی اراک را نیز بر عهده دارد و حدود ۲۲ درصد از نیاز کشور به فرآورده‌های نفتی را تأمین می‌کند.

این پالایشگاه شامل واحدهای عملیاتی تقطیر، تولید گاز مایع، کاهش گرانروی، تبدیل کاتالیستی، هیدروژن، بنزین‌سازی، آیزوماکس و بازیابی گوگرد است و با موقعیت مرکزی خود نقش استراتژیک در شبکه انرژی ایران ایفا می‌کند.

7. پالایشگاه نفت شیراز از مهمترین پالایشگاه های نفت ایران

 در لیست پالایشگاه های نفت و گاز ایران پالایشگاه نفت شیراز هم هست که در استان فارس و کیلومتر ۲۲ جاده شیراز-اصفهان واقع شده است. این پالایشگاه نفت خام خود را از میدان نفتی گچساران توسط شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب تأمین می‌کند و محصولات اصلی آن شامل بنزین، گازوئیل، نفت سفید، نفت کوره، گاز مایع، قیر، گوگرد و حلال‌های صنعتی است.

پالایشگاه نفت شیراز کار خود را از سال 1352 به صورت شرکت سهامی خاص آغاز کرد و در سال ۱۳۸۸ به شرکت سهامی عام تبدیل گردید. این پالایشگاه با ظرفیت قابل‌توجه و موقعیت استراتژیک خود نقش حیاتی در تأمین سوخت و فرآورده‌های نفتی استان فارس و مناطق جنوب غرب ایران دارد.

8. پالایشگاه نفت تبریز در لیست پالایشگاه های نفت و گاز ایران

بخش زیادی از محصولات استراتژیک انرژی کشور از طریق پالایشگاه های نفت ایران مانند پالایشگاه لاون، ستاره حلیج فارس و پتروشیمی ماهشهر تولید شده و بخشی نیز قابلیت صادرات دارد.

پالایشگاه نفت تبریز یکی از پالایشگاه های تولید کننده نفت در ایران است که در سال ۱۳۵۶ راه‌اندازی شد. ظرفیت اسمی پالایشگاه تبریز که در لیست پالایشگاه های خصوصی ایران قرار دارد از ۸۰ هزار بشکه در روز به ۱۱۰ هزار بشکه در روز افزایش یافته است.

این پالایشگاه با ۱۴ واحد پالایش و ۱۰ واحد سرویس جانبی، حدود ۷ درصد از ظرفیت پالایش نفت خام کشور را بر عهده دارد و مسئول تأمین بخشی از سوخت مایع استان‌های شمال غربی شامل آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، زنجان و کردستان است.

پالایشگاه تبریز با موقعیت استراتژیک خود از مهمترین پالایشگاه های نفت ایران است و نقش مهمی در تأمین فرآورده‌های نفتی صنعتی و خانگی منطقه ایفا می‌کند.

9. پالایشگاه نفت لاوان از پالایشگاه های تولید کننده نفت در ایران

پالایشگاه نفت لاوان در سال ۱۳۵۵ با همکاری شرکت اینگرا و تحت نظارت شرکت ملی نفت ایران درجزیره لاوان استان هرمزگان تاسیس شد. این پالایشگاه به علت موقعیت استراتژیک خود در تأمین سوخت و فرآورده های نفتی جنوب کشور و همین‌طور صادرات از مهم‌ترین پالایشگاه های تولید کننده نفت در ایران به شمار می‌رود.

  پالایشگاه لاوان با ظرفیت روزانه 55 هزار بشکه در حوزه تولید بنزین، نفت کوره، نفتای کامل، گاز مایع و گازوئیل فعال است.

10. پالایشگاه نفت کرمانشاه در لیست پالایشگاه های نفت و گاز ایران

پالایشگاه نفت کرمانشاه، یکی از پالایشگاه‌های نفت ایران در غرب کشور، در سال 1349 با ظرفیت روزانه ۲ هزار بشکه راه‌اندازی شد و اکنون ظرفیت اسمی آن به 30 هزار بشکه در روز رسیده است.

 این پالایشگاه فرآورده‌هایی مانند گاز مایع، بنزین، نفت سفید، نفت گاز و نفت کوره تولید می‌کند. پالایشگاه کرمانشاه نیز در لیست پالایشگاه های خصوصی ایران قرار دارد.

11. پالایشگاه نفت ماهشهر در لیست پالایشگاه های ایران

 پتروشیمی ماهشهر در استان خوزستان و منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر، مرکز تولید فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی در جنوب کشور است. منطقه پتروشیمی ماهشهر بر پایه خوراک گاز طبیعی و میعانات گازی طراحی شده و هدف آن تأمین سوخت، مواد اولیه صنایع پایین‌دستی و صادرات محصولات پتروشیمی است.

موقعیت استراتژیک این پالایشگاه در نزدیکی میادین نفتی خوزستان و دسترسی به بنادر صادراتی، آن را به یکی از مراکز کلیدی برای تأمین نیازهای داخلی و صادرات تبدیل کرده است.

12. پالایشگاه نفت کاسپین از پالایشگاه های تولید کننده نفت در ایران

پالایشگاه نفت کاسپین از پالایشگاه‌های در حال احداث در استان گیلان و در حاشیه دریای خزراست. موقعیت جغرافیایی این پالایشگاه امکان تأمین فرآورده‌های نفتی مورد نیاز شمال کشور و صنایع محلی را فراهم می‌کند.

این پالایشگاه قرار است ظرفیت پالایش روزانه ۳۰۰ هزار بشکه نفت خام کشورهای حاشیه دریای خزر را داشته باشد. پالایشگاه کاسپین یکی از پالایشگاه های تولید کننده نفت در ایران خواهد بود که پس از تکمیل، روزانه حدود ۲۰ میلیون لیتر بنزین و ۱۱ میلیون لیتر گازوئیل تولید خواهد کرد که بخشی از آن برای بازارهای همسایه مانند ترکیه، افغانستان و پاکستان صادر می‌شود.

مهمترین پالایشگاه های نفت ایران

پالایشگاه‌های تولید کننده نفت در ایران نقش حیاتی در صنعت انرژی کشور دارند و بخش عمده‌ای از نیازهای داخلی و صادراتی فرآورده‌های نفتی را تأمین می‌کنند.

با توجه به ذخایر عظیم نفت خام ایران، تعداد زیادی از پالایشگاه‌های نفت ایران برای پاسخگویی به تقاضای داخلی و بازار جهانی فعالیت می‌کنند. که در زیر با مهم‌ترین آن‌ها آشنا می شویم.

مهمترین پالایشگاه های نفت در ایران عبارت‌اند از:

• پالایشگاه نفت تهران
• پالایشگاه نفت اصفهان
• پالایشگاه نفت آبادان
• پالایشگاه نفت تبریز
• پالایشگاه نفت بندرعباس
• پالایشگاه نفت شیراز
• پالایشگاه نفت لاوان
• پالایشگاه نفت کرمانشاه

جدول مقایسه‌ی پالایشگاه های تولید کننده نفت در ایران

انواع پالایشگاه‌های نفتی

پالایشگاه  های تولید کننده نفت در ایران  را می‌توان بر اساس نوع محصولاتی که تولید می‌کنند در چند گروه اصلی قرار داد:

• پالایشگاه‌های سوخت: این واحدها وظیفه تولید فرآورده‌های متداول و پرمصرف مانند بنزین، گازوئیل، نفت سفید و سایر سوخت‌های رایج را بر عهده دارند.
• پالایشگاه‌های روغن‌ساز: تمرکز این پالایشگاه‌ها بر تولید انواع روغن‌ها، روانکارهای سبک و سنگین، قیر و محصولات مشابه است. بسیاری از پالایشگاه‌ها علاوه بر تولید سوخت، به‌صورت هم‌زمان این نوع فرآورده‌های تخصصی را نیز عرضه می‌کنند.
• پالایشگاه‌های پتروشیمیایی: این گروه علاوه بر تولید سوخت، مواد اولیه مورد نیاز صنایع پتروشیمی مانند آروماتیک‌ها، اتیلن، بوتادین و دیگر ترکیبات پایه را نیز تولید می‌کنند.

واحدهای عملیاتی پالایشگاه های نفتی

مهمترین پالایشگاه های تولید کننده نفت در ایران متشکل از واحدهای عملیاتی زیر هستند:

• مخازن ذخیره نفت خام و فراورده‌های پالایشی
• واحدهای گاز مایع شده پروپان و سوخت‌های گازی مشابه
• واحد نمک زدایی (Desalter Unit)
• واحد جداسازی اتمسفریک (Atmospheric Distillation Unit)
• واحد جداسازی خلا (Vacuum Distillation Unit)
• واحد بهبود هیدروتریتور نفتا (Naphta Hydrotreator Unit)
• واحد اصلاح کاتالیستی (Catalytic Reformer Unit)
• واحد هیدروتریتور چگالشی (Distillate Hydrotreator)
• واحد شکافت کاتالیستی سیال (Fluid Catalytic Cracking Unit)
• واحد شکافت هیدروکراکر (Hydrocracker Unit)
• واحد اصلاح مرکس (Merox Treater)
• فرایند کک سازی (Caking Process)
• واحد آلکالیشن (Alkylation Unit)
• واحد دیمریزاسیون (Dimerization Unit)
• واحد ایزومریزاسیون (Isomeration Unit)
• واحد تغییر بخار (Steam Reforming Unit)

محصولات مختلف پالایشگاه های نفتی

موارد زیر از فرآورده‌هایی هستند که از پالایشگاه های تولید کننده نفت در ایران به دست می‌آیند:

• بنزین
• گازوئیل
• گاز مایع
• نفت سفید
• قیر و آسفالت
• روغن‌های نفتی
• نفت کوره
• کک نفتی
• واکس و پارافین
• سوخت جت
• گوگرد
• نفتا

ایمنی و خطرات زیست محیطی پالایشگاه های نفتی

پالایشگاه‌های تولید کننده نفت در ایران می‌توانند با رهاسازی آلاینده‌ها،بوی نامطبوع و پساب‌های شیمیایی، خطراتی برای محیط زیست و سلامت انسان ایجاد کنند. علاوه بر آلودگی هوا و آب، آتش‌سوزی، انفجار و آلودگی صوتی نیز از خطرات احتمالی پالایشگاه های نفت ایران هستند.

همچنین بعضی پالایشگاه‌ها در نزدیکی مناطق مسکونی واقع شده‌اند وخطرات زیادی برای سلامتی شهروندان دارند. اکثر پالایشگاه‌های جهان برای کاهش این خطرات، تجهیزات تصفیه و سیستم‌های کنترل ایمنی نصب کرده‌اند اما باز هم نیازمند نظارت دقیق هستند.

سوالات متداول در خصوص پالایشگاه های تولید کننده نفت در ایران

در پایان این مطلب از وبلاگ ایران ای ترید درباره لیست پالایشگاه های نفت و گاز ایران به چند سوال رایج در این زمینه پاسخ می‌دهیم:

ظرفیت پالایش نفت ایران چقدر است؟

ظرفیت پالایش نفت خام در پالایشگاه های نفت ایران تقریباً بیش از 2 میلیون بشکه در روز است.

کدام پالایشگاه نفت در ایران بزرگ‌ترین ظرفیت پالایش را دارد؟

پالایشگاه آبادان در رتبه بندی پالایشگاه های ایران بزرگترین پالایشگاه نفتی محسوب می‌شود و بیشترین ظرفیت را در پالایش نفت خام دارد.

چند پالایشگاه نفت فعال در کشور وجود دارد؟

پالایشگاه نفت آبادان، پالایشگاه اصفهان، پالایشگاه شازند، بندرعباس، تبریز، شیراز، لاوان، تهران، کرمانشاه و ستاره خلیج فارس در حال حاضر 10 پالایشگاه فعال نفت خام در ایران هستند.

پالایشگاه های تولید کننده نفت در ایران بیشتر دولتی هستند یا خصوصی؟

بیشترِ پالایشگاه های تولید کننده نفت در ایران مانند پالایشگاه نفت لاوان، تهران و نفت جی و اصفهان به بخش خصوصی واگذار شده‌اند

بزرگترین پالایشگاه تولید بنزین ایران کدام است؟

پالایشگاه ستاره خلیج فارس بزرگترین تولیدکننده بنزین در ایران است.

محصولات اصلی پالایشگاه های نفت کشور چیست؟

پالایشگاه های تولید کننده نفت در ایران بنزین، گازوئیل، نفت کوره، روغن‌های نفتی، گاز مایع، مواد اولیه صایع پتروشیمی، نفت سفید و نفت هواپیما تولید می‌کنند.

منبع: wikipedia

قیمت قیر صادراتی